De laatste jaren wordt er door verschillende liefhebbers, erfgoedprofessionals en insiders serieus research gedaan naar hoe en waarom de graffiti cultuur voet kreeg op Nederlandse bodem. Veelal wordt dit gebaseerd op verhalen die in het verleden zijn opgetekend of gepubliceerd in kranten. Zo schrijft Ed Wingen in De Telegraaf van 10 maart 1983: New York komt steeds dichterbij. Nadat de American Graffiti Galerie verscheidene Newyorkse kunstenaars, van wie enkelen met graffiti naam hebben gemaakt, heeft geïntroduceerd, brengt Yaki Kornblit in zijn Amsterdamse galerie, die een tijdje gesloten is geweest, een reeks aandachttrekkende exposities van graffitikunst uit New York.
Kladmuur Hangout
Dat de aandacht in de Landelijke media vroeger vaak uitging naar de hoofdstedelijke verhalen en anekdotes maakt dat er best een eenzijdig beeld is ontstaan over het landen en omarmen van de graffiti cultuur op Nederlandse bodem. Hoe mooi is het dat we nu zo’n 40 jaar later letterlijk meer kunnen ‘luisteren’ over hoe het ging in andere steden, met eigen anekdotes, helden, stijlen en ongeschreven regels. Kladmuur Hangout stond in mei 2021 met 3 afleveringen al stil bij de geschiedenis van graffiti in Rotterdam. Nu droppen ze een nieuwe podcast die vanaf 27 oktober start en waarin je naar het Groninger verhaal kunt luisteren.
De podcast gaat over de periode tussen 1977 en 1992, de pioniersjaren van graffiti in Groningen. In de eerste jaren vanaf 1977 verschijnen schrijfsels van punkers, en daarna ook van voetbalsupporters, op muren. De fanatiekste onder hen is Pinox’82, die rond 1982 opkwam. In 1984 begint het Groninger Museum aandacht aan graffiti als kunstuiting te besteden. Toenmalig directeur Frans Haks haalt werken van New Yorkse writers als Blade, Quik, Dondi, Zephyr en Futura 2000 naar Groningen.
Hierna begint een tweede periode die loopt tot ongeveer 1992. Lokale kids raken gehypnotiseerd door de New York wave en ‘hiphop graffiti’ wordt de meest populaire vorm. Vanuit een speelse ontdekkende beginfase wordt de Groninger graffiti naar het einde van de jaren tachtig toe steeds verder geperfectioneerd door schrijvers als Quask, Orea, Mickey, Reson en Amsl. In 1992 pakt het Groninger Museum nogmaals groots uit door nog een keer de New Yorkse grootheden uit te nodigen voor de expositie Coming From the Subway.
27 Oktober 2022 – Aflevering 1: Oer graffiti in de punk- en hooligantijd
Met MICKEY, PINOX82©, DEFECT, SLONZ, Martinus Stollenga
Groningen kende vanaf 1978 tot midden jaren tachtig een grote punkscene. Zij deden enerzijds aan graffiti ter promotie van bandnamen als The boobs, Vomit Trays en NUL-50, anderzijds schreven ze ludieke teksten als ‘Sex en Patat’ en ‘Ban de baard’, uit protest tegen de hippie-generatie voor hen. Punkers als Dr. Prots, Slonz en Rappo Ruck schreven hun eigen alias op muren. Vanuit de hooligan-scene kwamen fanatieke taggers. Namen als Pinox’82, Gonzo’82 en Vanda waren overal aanwezig in het Groninger straatbeeld, met name in de binnenstad. Graffiti was voor hen een competitieve sport; welke naam staat er het meeste en wie staat er op de gekste plekken als dakranden, stadsbussen en andere in het oog springende spots? Deze schrijvers wilden hun naam zo duidelijk mogelijk en op zoveel mogelijk plekken neerzetten.
28 Oktober 2022 – Aflevering 2: De stijl tijd
Met MICKEY, PINOX82©, QUASK, SLONZ, Martinus Stollenga
Naarmate de jaren tachtig vorderen wordt Hiphop een belangrijke jongerencultuur. Lokale kids raken gehypnotiseerd door deze laagdrempelige stroming die via de media uit New York komt overwaaien. Ze beginnen met rappen, beatboxen, breakdance en graffiti. ‘Hiphop graffiti’ wordt op de muren de meest dominante vorm en overschaduwt het werk van punk- en hooligan voorgangers. Graffiti wordt feller van kleur, het jargon wordt Amerikaans, de werken groter en groter. Onder invloed van inmiddels klassieke films en documentaires als Wild Style, Beat Street en Style Wars wordt de Amerikaanse stijl nagemaakt. Er is vrijheid, naïviteit en spontaniteit bij het maken van werk. De regels en procedures zijn nog niet duidelijk, veel staat nog niet vast en er moet van alles worden uitgevonden.
29 Oktober 2022- Aflevering 3: Graffiti en het Groninger Museum
Met Steven Kolsteren, QUIK, SLONZ
Via de Amsterdamse galeriehouder Yaki Kornblit kwam Frans Haks (directeur van het Groninger Museum tussen 1978 en 1995) met graffiti in aanraking. Hij zag bij de energieke en creatieve New Yorkse subway-kunstenaars een mentaliteit die hij interessant vond. In een samenwerking met museum Boijmans Van Beuningen kwam in 1983 de eerste museale graffiti-tentoonstelling in Nederland tot stand. De expositie ‘Graffiti, Tien Writers uit New York’ was een primeur, nooit eerder was graffiti in een museum vertoond. Door graffiti het museum binnen te halen, provoceerde Haks de gevestigde orde die geschokt was dat ongeschoolde straatjeugd – werkend met ‘inferieure’ spuitverf en die de handtekening centraal stelden – in een prestigieus instituut als een museum hun werk konden tonen. Het was vloeken in de kerk om graffiti als vernieuwende kunstvorm te zien en Haks genoot van deze ophef.
30 Oktober 2022 – Aflevering 4: Sterke verhalen in het café
Met MICKEY, PINOX82©, ANGR, Munich Graffiti Library, Christian Omodeo, STICKIT, Hamilton Chango Harris.
Op 5 februari 2022 organiseerde Kladmuur een Groninger editie van de Unlock Book Fair, tijdens de afterparty in Café de Uurwerker interviewden ze ter plekke een aantal gasten.
CREDITS
Podcast Kladmuur Hangout Serie 2
27, 28, 29, 30 Oktober 2022
Voice: Roelie Vuitton
Beats: Slimmah Sound
Productie: Ode podcast i.s.m Kladmuur
Distributie: Hiphop In Je Smoel
Beluister Kladmuur Hangout via de HIJStakkies van Hiphop In Je Smoel in je favoriete podcast app of check hier.
Met dank aan Stichting Kladmuur.
Schetsen, xerox kopieën en foto’s bij dit artikel Dutch Graffiti Library
