Strijd met verf en inkt

De één spreekt van rotzooi; de ander noemt het kunst. Hoe dan ook, het beschilderen van muren en metrotreinen is ‘in’. En niet alleen in New York, ook in Nederland zijn ze, de tekenaars met de spuitbus. ‘Graffiti’, een mooi woord, een nieuwe kunstvorm?

In de jaren vlak na de Tweede Wereldoorlog kon men op muren en gebouwen de geheimzinnig spreuk ‘Killroy was here’ aantreffen. In de Provo-tijd was overal in Amsterdam te lezen dat ‘Klaas komt’, terwijl simpelere zielen door de jaren heen domweg lieten weten ‘ik hou van jou’. En tegenwoordig kent bijna iedere stad in Nederland zijn eigen spreuken of tekeningen op muren en gebouwen. Soms is het letterlijk schuttingtaal, dan weer om te lachen, maar ook kan het best bijdragen tot de verfraaiing van het stadsbeeld. Steeds meer gemeenten in Nederland zijn er dan ook toe over gegaan spreuken en tekeningen op muren een speciale status te verlenen.

Het stamt uit Amerika. In New York – en speciaal in de ondergrondse – begon jaren geleden de sport om zich door middel van leuzen en/of tekeningen van de grauwe massa te onderscheiden. De documentaire ‘Strijd met verf en inkt’, die de VARA vrijdag uitzendt, is een onderhoudende, soms humoristische en onthullende kijk op die wereld van bizarre tekeningen en leuzen, waarachter een hele subcultuur schuilgaat. Ook de – veelal jeugdige – makers ervan komen aan het woord. Soms zijn zij met ‘graffiti’ uit verveling begonnen, dan weer om zich op een eigen manier te onderscheiden van hun leeftijdgenoten; een enkeling heeft van begin af aan bewust geprobeerd een nieuwe vorm van ‘kunst’ te creëren. Toch worden hun activiteiten verschillend beoordeeld. Burgemeester Koch van New York heeft de ‘graffiti-artiesten’ de oorlog verklaard, omdat hij vindt dat ze zijn stad ermee naar de knoppen helpen. Maar in de kunstgaleries worden graffiti als een zelfstandige bij deze tijd horende kunstvorm beschouwd, terwijl veel Newyorkers hun schouders ervoor ophalen en het liefst zouden hebben dat de ‘graffiti-artiesten’ zich met andere zaken bezig zouden houden.

Het is een omstreden wereld met zijn eigen wetten en bepalingen. Hoewel de meeste ‘graffiti-artiesten’ anoniem blijven, willen ze wel als zodanig herkenbaar zijn. Daarom proberen ze door een bepaalde tekening, een aparte signatuur, op te vallen. Hun wereldje moet weten wie ‘king’ is; de titel die wordt gegeven aan de graffiti-schrijver die de beste stijl heeft en het meest opvallend werkt. Hij is een graadje beter dan een ‘master’, waarmee men in het Newyorkse jargon die jongeren beschrijft die ‘talentvol’ graffiti-werk laten zien.

Het is een activiteit, die altijd in het duister moet gebeuren en die door de voortdurende op de loer liggende, vaak hardhandig ingrijpende overheid niet zonder gevaar is. In New York is het – volgens sommigen – van een ludiek uitdrukkingsmiddel verworden tot een ware plaag. In Nederland wordt er door de overheden nogal welwillend tegenaan gekeken. Zeker als men weet dat de diverse gemeenten zelfs subsidie hebben verstrekt aan ‘graffiti-artiesten’ en dat bijvoorbeeld een plaats als Hoogeveen ooit zelfs een muur beschikbaar stelde voor deze eigentijdse vorm van expressie.

Strijd met verf en inkt (Style Wars)
De graffiti van New York
Vrijdag 20 september 1985, Nederland 2 – 21:12

Bekijk de documentaire